Κατά καιρούς γίνεται συζήτηση για την ινδική κάνναβη, τη χρήση της, φαρμακευτική και μη, καθώς και για τον διαχωρισμό «μαλακών» και «σκληρών» ναρκωτικών.
Συζητώντας με την πρόεδρο του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής Μένη Μαλλιώρη, σκιαγραφούμε το προφίλ της ινδικής κάνναβης.
Ακούμε πολλά για τις επιπτώσεις της χρήσης της ινδικής κάνναβης στην υγεία. Υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν τις επιπτώσεις αυτές;
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, και λόγω του διεθνούς διαλόγου για το αν η ινδική κάνναβη είναι ακίνδυνη ουσία, έχουν γίνει πάρα πολλές μελέτες για την «επιβλαβή» χρήση της. Έχει πλέον αποδειχτεί ιατρικά, ότι η ινδική κάνναβη δεν είναι μια αθώα ουσία και βεβαίως οι μαγνητικές απεικονίσεις είναι σαφείς, όσον αφορά την επίπτωση της μακροχρόνιας χρήσης στη μνήμη, την κρίση και την αντίληψη. Βεβαίως και στη συμπεριφορά. Μάλιστα σε άτομα που έχουν προδιάθεση για εμφάνιση ψυχιατρικών προβλημάτων, έχουμε παρατηρήσει ότι ακόμα και μετά την πρώτη επαφή με την ουσία, πυροδοτείται μια ψυχωσική αντίδραση. Να τονίσουμε ότι πρόκειται για μια μικρή μειονότητα. Στο πλαίσιο μάλιστα των εφημερίων μου στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο όπου υπηρετούσα ως αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχιατρικής, δεν ήταν λίγα τα περιστατικά, που ερχόντουσαν στα εξωτερικά ιατρεία και από το ιστορικό προέκυπτε ότι η εικόνα που παρουσίαζαν, η ψυχωσική συνδρομή, είχε πυροδοτηθεί από την πρώτη επαφή με την ουσία. Δεν το λέω για να φοβίσω κανέναν. Είναι όμως μια πραγματικότητα που πρέπει να ειπωθεί, αν μη τι άλλο για να βοηθηθούν τα ίδια τα άτομα, οι ίδιες οι οικογένειες, και εμείς οι γιατροί, γιατί πολλοί δεν γνωρίζουν αυτή τη συνέπεια, οπότε θα πρέπει να την λάβουμε υπόψη μας στη διάγνωσή μας.
Πολλοί αμφισβητούν ότι η χρήση της ινδικής κάνναβης βλάπτει.
Βεβαίως πολλοί το αμφισβητούν. Πολύ πιο έντονα τα παλιότερα χρόνια, πιο επιφυλακτικά σήμερα. Όσο προχωρά η πρόοδος της επιστήμης και τεκμηριώνεται πλέον αντικειμενικά μέσω των ιατρικών εξετάσεων η επίδραση που έχει η ινδική κάνναβη στον ανθρώπινο οργανισμό, τόσο η ψαλίδα των αντιρρήσεων θα κλείνει. Και έχει κλείσει σημαντικά.
Μπορεί η ινδική κάνναβη να είναι προπομπός της επαφής με τα «σκληρά» ναρκωτικά;
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα ένα ποσοστό ατόμων που ξεκινάνε με ινδική κάνναβη ή είναι πειραματιζόμενοι, ή είναι περιστασιακοί, ή χρήστες, στη συνέχεια επειδή μπαίνουν στην κουλτούρα της χρήσης, μπορούν να μπουν και σε άλλες παράνομες χρήσεις, όπως είναι η ηρωίνη. Δεν θα έλεγα ότι φορά την πλειοψηφία αυτών που έρχονται σε επαφή με τη κάνναβη, γιατί τότε θα είχαμε πολύ περισσότερους εξαρτώμενους. Είναι όμως γεγονός ότι, όταν εστιάσουμε στους χρήστες που είναι εξαρτημένοι από ηρωίνη και εξετάσουμε το ιστορικό τους, αναφέρουν ότι ξεκίνησαν από ουσίες, όπως η κάνναβη, χάπια και στη συνέχεια πέρασαν στην ηρωίνη. Αυτό είναι γεγονός και δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Καταλήγοντας, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι επ’ ουδενί όλοι οι άνθρωποι που δοκιμάζουν ή είναι περιστασιακοί ή και συστηματικοί χρήστες κάνναβης μετά γίνονται και χρήστες ηρωίνης. Ωστόσο, ισχύει το αντίθετο, όλοι αυτοί που κάνουν χρήση ηρωίνης έχουν ξεκινήσει από άλλες ουσίες σε νεώτερη ηλικία.
Η τοξικότητα της ινδικής κάνναβης είναι μεγαλύτερη από αυτή του αλκοόλ;
Πρέπει να σας πω ότι το Υπουργείο Υγείας στη Γαλλία είχε χρηματοδοτήσει μια έρευνα προκειμένου να αξιολογηθεί η βλαπτικότητα των ουσιών, από ιατρική πλευρά, και όχι στη συνολική συμπεριφορά του ατόμου. Δηλαδή στόχος ήταν να διαπιστωθεί η επίπτωση των ουσιών στην παραβατικότητα και τα λοιμώδη νοσήματα, την αλλαγή της συμπεριφοράς. Το αλκοόλ πράγματι, κατέχει υψηλότερη θέση ως προς την επικινδυνότητα από την ινδική κάνναβη. Εξάλλου, είναι και η πρώτη αιτία θανάτου νεαρών ατόμων, λόγω των ατυχημάτων που συνεπάγεται η χρήση του.
Αναφέρετε προηγουμένως ότι η χρήση ουσιών ξεκινά σε νεώτερη ηλικία. Η χρήση της κάνναβης είναι πιο επικίνδυνη στην εφηβεία;
Ναι, για δύο κυρίως λόγους. Αν ο έφηβος ανήκει στο μικρό ποσοστό που έχει μια προδιάθεση να εμφανίσει μια ψυχιατρική πάθηση, αντίδραση καλύτερα, ή αν έχει την προδιάθεση να αναπτύξει εξάρτηση (διότι υπάρχουν πλέον και οι βιολογικοί παράμετροι), είναι πολύ πιθανόν να οδηγηθούν και σε άλλες ουσίες, που είναι πιο βλαπτικές όπως π.χ. η ηρωίνη. Αυτές οι διαπιστώσεις άλλωστε, άλλαξαν και σε κάποιες χώρες την πολιτική τους. Ξέρουμε ότι η Ολλανδία είχε υιοθετήσει μια φιλελεύθερη πολιτική, όσον αφορά τη χρήση της κάνναβης. Όταν όμως άρχισαν να αυξάνονται τα άτομα που επιθυμούσαν απεξάρτηση από την κάνναβη, κατά 20-25%, τότε οι ολλανδικές αρχές αντιλήφθηκαν ότι εδώ κάτι γίνεται, δεν είναι τόσο ακίνδυνη η χρήση της, και αυτό τους οδήγησε όχι μόνο να περιορίσουν σημαντικά τον αριθμό των coffee shops, των σημείων πώλησης δηλαδή για προσωπική χρήση, αλλά και την ποσότητα. Ενώ αρχικά η πώληση για προσωπική χρήση ανήρχετο στα 30 γρ., τώρα έχει μειωθεί στα 5. Άρα και η ποσότητα για ατομική χρήση αλλά και η ποσότητα των coffee shops μειώθηκαν σημαντικά, και νομίζω ότι θα ακολουθήσουν ακόμη πιο περιοριστικά μέτρα.
Πόσο άμεσα, γίνονται ορατές οι παρενέργειες από χρήση της κάνναβης;
Αυτό εξαρτάται από το άτομο. Ξέρετε, ακόμα για νόμιμες φαρμακευτικές ουσίες, η έννοια της εξατομικευμένης αντίδρασης του φάρμακου πρέπει να αποκτήσει πλέον την σημασία που της αξίζει. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ασπιρίνη, κάποιοι ανακουφίζονται από τον πονοκέφαλο, αλλά υπάρχει και μια μειοψηφία που μπορεί να καταλήξει με γαστρορραγία στο νοσοκομείο, διότι υπάρχει κάποια ατομική ευαισθησία. Πάντως αν μιλήσουμε για την πλειοψηφία των ατόμων, το είδος της παρενέργειας συναρτάται από την ποιότητα της ινδικής κάνναβης. Και πρέπει να σταθούμε λίγο σ’ αυτό. Κάποιοι λένε, όταν θέλουν να επιχειρηματολογήσουν υπέρ της ουσίας και της μη επικινδυνότητας, ότι «πριν χρόνια οι χασικλήδες ήταν οικογενειάρχες, παραγωγικά άτομα και κανείς δεν τους καταλάβαινε ότι έκαναν χρήση». Και έτσι είναι. Πρέπει όμως να σταθούμε σε ένα σημείο. Τι σχέση έχει το «χόρτο», αυτό που πριν χρόνια χρησιμοποιούσαν κάποιοι, με αυτά που κυκλοφορούν σήμερα.
Πρέπει να σας πω ότι, επειδή έχει μελετηθεί εργαστηριακά η δραστικότητα αυτού που σήμερα ονομάζεται ινδική κάνναβη ή «χόρτο», βιοχημικά είναι υπερπολλαπλάσιας επικινδυνότητας από αυτό που παραγόταν στο παρελθόν. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα, είναι με άλλες τεχνικές διαδικασίες, για ταχεία παραγωγή με λάμπες που υπερθερμαίνουν το περιβάλλον, με αποτέλεσμα η τελική δραστική ουσία να έχει μεταλλαχθεί προς το χειρότερο, φυσικά. Αυτό είναι τελικά που προσδιορίζει τον χρόνο και την ένταση της επίδρασης από τη χρήση της ινδικής κάνναβης. Όσο πιο δραστική είναι η ουσία, κι αυτές δυστυχώς κυκλοφορούν στις μέρες μας, τόσο πιο έντονη και γρήγορη θα είναι η επίδραση σε πολλά όργανα του οργανισμού. Φυσικά στην περίπτωση της μακροχρόνιας χρήσης, με κατάλληλες ιατρικές εξετάσεις, μπορούμε να απεικονίσουμε την εγκεφαλική δυσλειτουργία ή βλάβη. Πέρα από την επιθετικότητα ή την καταθλιπτική συμπεριφορά που μπορούμε να παρατηρήσουμε, γιατί βέβαια δεν αντιδρούν όλοι με τον ίδιο τρόπο, καταγράφονται εκτός από την τοξική ψύχωση, παρανοϊκές ιδέες, κρίσεις πανικού και βέβαια δημιουργείται ένα πολύ δυσάρεστο συναίσθημα στον ίδιο τον έφηβο και την οικογένειά του, που θα υποστεί αυτήν την αλλαγή στην εικόνα και τη συμπεριφορά του παιδιού του. Σημαντικοί παράμετροι λοιπόν της παρενέργειας είναι η δραστικότητα της ουσίας, η νοσηρότητα του ατόμου και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζει. Αυτό αφορά και την άμεση και την μακροχρόνια επίδραση πάνω στον οργανισμό.
Πως περνάει κάποιος από τη χρήση στην εξάρτηση;
Η εξάρτηση ξεκινάει από την περιστασιακή χρήση στην παρέα, για προσωπικούς λόγους, από περιέργεια, από κάποια δυσκολία. Δηλαδή, μπορεί κανείς να ξεκινήσει την παρεϊστική ή μοναχική χρήση της ουσίας, αν όμως ευνοήσουν η προδιάθεση στην εξάρτηση, οι συγκυρίες και η επίδραση που έχει η ουσία πάνω του (δηλ. αν το συναίσθημα που νιώθει είναι θετικό) τότε το άτομο οδηγείται στην επαναληπτικότητα. Ένα μικρό ποσοστό ατόμων θα οδηγηθεί σε συστηματική χρήση και προφανώς θα προκύψει η εξάρτηση, είτε από την ινδική κάνναβη, είτε από το αλκοόλ, το διαδίκτυο, τον τζόγος. Ο δρόμος για την εξάρτηση είναι αυστηρός. Η επαναλειπτικότητα θα εγκαταστήσει την μόνιμη συμπεριφορά. Επίσης ο μεταβολισμός της ουσίας από τον κάθε οργανισμό, παίζει καθοριστικό ρόλο. Δεν μεταβολίζουμε τις ίδιες ουσίες με τον ίδιο τρόπο. Έστω κι αν η ποσότητα ή η ποιότητα των ουσιών είναι η ίδια. Άρα η ατομική βιολογία παίζει σημαντικό ρόλο.
Η εξάρτηση οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό;
Ο κοινωνικός αποκλεισμός των ατόμων, που κάνουν χρήση ουσιών είναι παντού. Μια εικόνα ή πολλές εικόνες που βιώνουμε καθημερινά δίνει μια σαφή απάντηση. Το ίδιο το άτομο χάνει την ποιότητα του μέσα στη διαδρομή της εξάρτησης, εξαθλιώνεται αλλά αυτό αντανακλαστικά αν θέλετε δημιουργεί ή μονιμοποιεί μια προκατάληψη, που υπάρχει από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο προς τα άτομα αυτά. Ευτυχώς πρέπει να πω, ότι μετά τη μάχη που δόθηκε να αποστιγματιστεί ο χρήστης, και από εγκληματίας να αναγνωριστεί ως ασθενής, η κατάσταση έχει βελτιωθεί. Κυριαρχούν δηλαδή στο σύνολο των πολιτών συναισθήματα συμπάθειας για αυτά τα άτομα, παραμένει όμως ακόμη το στοιχείο του να μην τα θέλουμε κοντά μας (π.χ. να πρέπει οι μονάδες να γίνουν μακριά από εμάς, να πρέπει η συμπάθεια να είναι εξ αποστάσεως). Οι πολίτες σ’ ένα βαθμό πρέπει να συμβιβάζονται, γιατί το πρόβλημα είναι πολύ δύσκολο και η περίοδος αυτή επίσης δύσκολη για να χειρίζεται κάποιος τέτοια θέματα. Εννοώ και την οικονομική σκοπιά, δηλαδή τους πόρους που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του θέματος αυτού.
Νομοθετικά, έχει ομαδοποιηθεί η αντιμετώπιση των χρηστών;
Υπάρχει η ομαδοποίηση των ουσιών, όσον αφορά την βλαπτικότητα τους. Δεν είναι το ίδιο να κάνει κανείς ενδοφλέβια χρήση ηρωίνη, με το να κάνει μη ενδοφλέβια χρήση της ίδιας ουσίας. Ακόμη δηλαδή και ο τρόπος χρήσης διαφοροποιεί και κατηγοροποιεί, αυτόν που κάνει ή δεν κάνει ενδοφλέβια χρήσης.
Η ομαδοποίηση των ουσιών έχει βοηθήσει, κατά τη γνώμη μου, και έχει διαφοροποιήσει και τη στάση του νομοθέτη απέναντι στις διαφορετικές ουσίες, έστω κι αν δεν είναι σαφώς διαχωρισμένο. Στην ισχύουσα νομοθεσία, ο νομοθέτης δικάζει διαφορετικά περιπτώσεις, αμιγώς ινδικής κάνναβης και περιπτώσεις ηρωίνης. Θα ήταν όμως παράληψη να μην πω, ότι υπάρχουν και δραματικές εξαιρέσεις, όπου κάποιο νεαρό άτομο και ενώ είχε στην κατοχή του μικρή ποσότητα ινδικής κάνναβης για προσωπική χρήση, καταδικάστηκε με δικαστική απόφαση σε πολυετή κάθειρξη. Αυτό κατά τη γνώμη μου δεν θα έπρεπε να ισχύει, επειδή τυχαίνει να είμαι και στη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την αλλαγή της νομοθεσίας περί ναρκωτικών. Νομίζω ότι έχουν γίνει ευνοϊκότερες προτάσεις για τον χρήστη ως προς τις συνέπειες του νόμου σ’ αυτόν, εφόσον είναι μόνο χρήστης και δεν είναι μεγαλοδιακινητής ή έμπορος.
Κλείνοντας, και με την ιδιότητα της προέδρου του ΟΚΑΝΑ, θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για τις ενέργειες οργανισμού.
Χάθηκε πολύτιμος χρόνος και αναλωθήκαμε κυρίως στη διαχείριση του παρελθόντοςΈγινε μια συνέντευξη από κοινού με τον κ.Ρακιντζή, διότι βλέποντας τα χρέη του ΟΚΑΝΑ αλλά και τον τρόπο που είχε λειτουργήσει η προηγούμενη διοίκηση στα διαχειριστικά και οικονομικά, ζήτησα αξιολόγηση και καταγραφή δεδομένων. Έπρεπε να μπει μια διαχωριστική γραμμή, κατά τη γνώμη μου, του τι παρέλαβα και του τι πρέπει να διαχειριστώ στη δική μου θητεία. Οι αρχικές μου ανησυχίες δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν. Τα χρέη του ΟΚΑΝΑ ανέρχονται στα 37,5 εκατ. ευρώ και τα ερωτηματικά είναι πάρα πολλά. Για να είμαι προσεκτική στις εκφράσεις μου, τα ερωτήματα είναι πολλά όσον αφορά τα οικονομικά, διαχειριστικά πράγματα. Κάποιοι φάκελοι έχουν σταλεί στον εισαγγελέα. Θα περιμένουμε τις αποφάσεις των εισαγγελικών αρχών, λοιπόν. Όμως πάρα πολλά θέματα διαχειριστικού και οικονομικού χαρακτήρα, είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω ότι, μέσα στο διάστημα που μεσολάβησε (γιατί ο έλεγχος έγινε για το διάστημα 2008-2009), έχουν ομαλοποιηθεί αρκετά. Μελλοντικός στόχος, εφόσον παρασχεθούν τα απαραίτητα μέσα, δηλαδή γίνουν προσλήψεις (ισχύει το 5 προς 1) και βρεθούν οικονομικοί πόροι, να επαναφέρω το αίτημα της θεραπείας των χρηστών, που για μένα, το να έχεις 5.200 άτομα σε λίστες αναμονής επτά χρόνια, σημαίνει ότι τους έχουμε καταργήσει το δικαίωμα θεραπείας. Αυτό με βαραίνει ιδιαίτερα και είναι αποκλειστικός μου στόχος να το πετύχω.
health.in.gr
